Trên thế giới, bệnh nhiễm giun sán được xem là một trong những loại bệnh nhiễm ký sinh trùng phổ biến nhất. Bệnh lây truyền thông qua trứng có ở phân người, làm ô nhiễm đất ở khu vực kém vệ sinh. Một số loài chính gây bệnh ở người là giun đũa, giun móc, giun tròn.
1. Triệu chứng và bệnh trạng của việc nhiễm sán
Về bệnh trạng khi nhiễm giun sán có liên quan đến số lượng giun có trong người. Người bệnh bị nhiễm giun với số lượng ít thường sẽ không bị nhiễm trùng, bởi số lượng giun ít không gây ra triệu chứng đáng kể. Và ngược lại khi giun tồn tại với số lượng nhiều trong cơ thể thì chúng sẽ gây ra một loạt những triệu chứng như: tiêu chảy, suy dinh dưỡng, đau bụng, suy nhược và giảm phát triển thể chất, khi số lượng giun quá nhiều có thể gây ra tình trạng tắc ruột và cần phải được chỉ định làm phẫu thuật.
2. Những con đường làm lây truyền bệnh giun sán
Giun sán có thể lây truyền khi người tiếp xúc với đất, trứng giun hay tiếp xúc với phân của người bị nhiễm giun. Đối với giun trưởng thành thường sẽ sống ở ruột người và có thể sản sinh ra hàng ngàn quả trứng mỗi ngày và khi thải ra ngoài thì chúng có thể sống ở những nơi có khu vực vệ sinh kém và có thể làm ô nhiễm đất. Có thể xảy ra theo nhiều cách như:
- Trứng giun sán bị mắc vào rau, nếu không được rửa sạch và nấu chín kỹ hay khi rửa hoặc gọt vỏ thì khi ăn vào cơ thể các loại trứng sán này sẽ phát triển thành giun.
- Trứng giun sán cũng có thể được đưa vào cơ thể thông qua đường miệng khi sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
- Ngoài ra trứng giun sán cũng có thể được đưa vào qua việc chơi đất cát bị ô nhiễm và đưa tay vào miệng mà chưa rửa tay kỹ.
Ngoài ra, trứng giun móc nở ở trong đất có thể giải phóng ấu trùng trưởng thành, thành một dạng có thể trực tiếp xâm nhập vào da. Người bị nhiễm giun móc chủ yếu là do tiếp xúc qua da, khi người bệnh đi chân đất trên vùng đất có ký sinh trùng bị ô nhiễm.
Các bệnh về giun sán thường không lây truyền trực tiếp từ người sang người hoặc nhiễm từ phân tươi. Bởi khi trứng truyền qua phân thì chúng cần khoảng 3 tuần để trưởng thành trong đất nước và điều kiện có khả năng lây nhiễm. Bởi một phần, giun sán không nhân lên trong vật chủ của con người và việc tái nhiễm chỉ xảy ra là do tiếp xúc với môi trường trong các giai đoạn lây nhiễm khác nhau.
3. Tác hại khi bị nhiễm giun sán
Người bị nhiễm giun sán thường bị suy giảm dinh dưỡng thông qua nhiều cách như:
- Giun sán ăn các mô chủ bao gồm cả máu, điều này gây mất chất sắt và protein trong máu.
- Giun móc còn có thể gây mất máu đường ruột mãn tính và có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu.
- Giun sán làm cho việc hấp thụ các chất dinh dưỡng kém hơn. Hơn nữa, giun đũa còn chiếm chất vitamin A có trong ruột.
- Với một số loài giun sán truyền qua đất cũng gây cho người mắc bệnh mất cảm giác ăn ngon miệng và làm giảm lượng dinh dưỡng cũng như thể lực. Đặc biệt là T.trichiura có thể gây kiết lỵ và tiêu chảy ở người.
4. Sử dụng thuốc theo kiến nghị của WHO
Các loại thuốc được WHO đề nghị sử dụng gồm có mebendazole 500 mg, albendazole 400 mg. Các loại thuốc này đều có ưu điểm là rẻ tiền nhưng hiệu quả, đặc biệt cũng có thể dễ dàng quản lý bởi các nhân viên phi y tế. Các loại thuốc này cũng được trải qua thử nghiệm trên diện rộng về tính an toàn và đồng thời cũng đã được sử dụng ở hàng triệu người với tác dụng phụ là rất nhỏ.
2 loại thuốc mebendazole, albendazole đều được tuyên truyền cho bộ y tế của các quốc gia thông qua Tổ chức Y tế WHO để điều trị những bệnh giun sán ở tất cả trẻ em ở độ tuổi đi học.
5. Nhóm đối tượng cần kiểm soát nhiễm giun sán
Kiểm soát việc nhiễm giun sán nghĩa là kiểm soát sự mắc bệnh thông qua điều trị giun sán cho những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh giun sán cao. Đặc biệt là đối với những người sống trong vùng dễ lưu hành bệnh, những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh là:
- Trẻ em ở độ tuổi mầm non
- Trẻ ở độ tuổi đi học
- Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, bao gồm trong thời kỳ mang thai và cho con bú.
- Nhóm người làm việc trong số ngành nghề có nguy cơ tiếp xúc và mắc bệnh cao.
6. Các cách phòng ngừa và điều trị giun sán
Tổ chức Y tế thế giới WHO khuyến cáo người dân cần tẩy giun định kỳ mà có thể không cần chẩn đoán trước đối với tất cả những người có nguy cơ và sống ở vùng lưu hành bệnh cao. Việc điều trị nên được đề ra mỗi năm một lần, khi tỷ lệ nhiễm giun sán có trong cộng đồng hơn 20% và hai lần một năm khi tỷ lệ nhiễm giun sán là hơn 50%. Với sự can thiệp này có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh bằng cách giảm lượng giun sán và đồng thời cũng có một số biện pháp như:
- Giáo dục người dân về vệ sinh cũng như sức khỏe và làm giảm sự lây truyền hoặc tái nhiễm bằng việc khuyến khích các hành vi sống lành mạnh.
- Khuyến khích người nên vệ sinh sạch sẽ cũng khá quan trọng, tuy nhiên không phải lúc nào điều kiện kinh tế cũng đáp ứng được.
Tẩy giun định kỳ có thể giúp làm giảm mức độ nhiễm ký sinh trùng giun sán và đồng thời cũng để bảo vệ mọi người khác tránh được nguy cơ nhiễm giun sán. Đối với lứa tuổi thiếu nhi thì nên kết hợp tẩy giun định kỳ trong các ngày sức khỏe trẻ em hoặc các chương trình bổ sung cho trẻ mẫu giáo, hoặc là tích hợp vào các chương trình y tế học đường khác. Hơn nữa trường học nên thúc đẩy giáo dục hoạt động vệ sinh cá nhân cho các em cũng như vệ sinh trường học và rửa tay kỹ trước khi ăn uống.
