Ký sinh trùng là những sinh vật phụ thuộc vào các sinh vật khác để tồn tại. Ký sinh trùng ở người là những sinh vật sống trong cơ thể con người.
Các loại ký sinh trùng ở người rất đa dạng, ký sinh trùng hoàn toàn hoặc không đầy đủ, ký sinh trùng nội sinh hoặc ngoại sinh, ký sinh trùng da người hoặc ký sinh trùng dưới da,..
1. Ký sinh trùng là gì
Ký sinh trùng là những sinh vật sống phụ thuộc vào các sinh vật sống khác như con người, động vật và thực vật để tồn tại. Ký sinh trùng còn được gọi là vật chủ vì nó ở trong cơ thể người. Ký sinh trùng chiếm đoạt vật chất sinh học của vật chủ để tồn tại và phát triển. Ký sinh trùng là nghiên cứu về ký sinh trùng lây nhiễm cho người và gây bệnh qua động vật hoặc những vật chủ có khả năng ký sinh trong cơ thể người.
Ký sinh trùng ở người có nhiều dạng khác nhau, bao gồm:
Ký sinh trùng hoàn toàn: Còn được gọi là ký sinh trùng suốt đời bắt buộc như giun đũa, giun tóc và giun móc. Hoặc Ký sinh trùng chưa hoàn thiện: Một dạng ký sinh trùng tạm thời lây nhiễm côn trùng hút máu khi chúng được sinh sản tự do.
Nội ký sinh trùng: là những dạng ký sinh trùng trong cơ thể người như sán dây, sán lá gan… hay ngoại ký sinh trùng là dạng ký sinh trùng bên ngoài cơ thể bám vào da như u nang hoặc hút máu từ da. Con người có ký sinh trùng trên da, và con người cũng có ký sinh trùng dưới da. Ký sinh trùng chỉ có thể ký sinh trên một loài vật chủ cụ thể, nếu mất đi chúng không thể sống sót như giun đũa.
2. Ký sinh trùng sinh sản và phát triển ra sao?
2.1 Ký sinh trùng ở người sinh sản như thế nào?
Ký sinh trùng ở người có nhiều hình thức sinh sản, bao gồm:
Nó sinh sản vô tính bằng cách sao chép tế bào. Sử dụng phương pháp này, một cá thể được sao chép thành hai cá thể mới mà không cần giao phối giữa con đực và con cái. Thường gặp ở ký sinh trùng đơn bào như trùng roi, amip, ký sinh trùng sốt rét. Ví dụ: sán lá gan, sán dây,…
Sinh sản đa phôi: Là kết quả của sinh sản hữu tính, trứng nở thành ấu trùng và phát triển thành nang ấu trùng. Sau đó, nhiều chồi xuất hiện trong nang ấu trùng và sinh ra ấu trùng thế hệ thứ hai, và ấu trùng thế hệ thứ hai sinh ra ấu trùng thế hệ thứ ba. Ấu trùng thế hệ III phát triển thành sán trưởng thành khi gặp vật chủ thích hợp. Đây là hình thức sinh sản đặc thù thường thấy ở sán dây và một số loài sán dây, trong đó trứng đầu tiên phát triển thành nhiều sán trưởng thành.
2.2 Ký sinh trùng ở người được hình thành như thế nào?
Vòng đời của một ký sinh trùng là quá trình nó tiến hóa từ trứng thành trưởng thành và sinh sản để tiếp tục một chu kỳ mới. Ký sinh trùng ở người có các loại vòng đời và sự tiến hóa khác nhau, bao gồm:
Loại chu kỳ: Người ← → thế giới bên ngoài. Ví dụ: ký sinh trùng đường ruột, amip. Ký sinh trùng đường ruột sống trong ruột người và đẻ trứng. Trứng được phân phối ra thế giới bên ngoài. Nếu môi trường đất ẩm và nhiệt độ thích hợp, phôi bên trong trứng sẽ phát triển thành ấu trùng. Vô tình ăn phải trứng giun đũa với nước làm nhiễm bẩn thức ăn có trứng giun đũa. Ấu trùng giun chui ra khỏi vỏ trứng, di chuyển qua ruột đến các bộ phận khác của cơ thể rồi quay lại ruột để đẻ trứng.
Loại chu kỳ: Con người → bên ngoài → vật chủ trung gian → con người. Ví dụ như sán lá gan nhỏ. Sán lá gan nhỏ sống trong đường mật của gan. Trứng được đẻ trong túi mật và thải ra ngoài theo phân. Trứng gặp nước nở thành ấu trùng có lông. Ấu trùng có lông tìm ký sinh trong sên nở ra ấu trùng có đuôi. Ấu trùng đuôi rời khỏi ốc đi tìm ký sinh trùng các loài cá hình thành bào nang trong thớ thịt cá. Khi ăn cá chưa nấu chín có chứa u nang, ấu trùng xâm nhập vào cơ thể và di chuyển vào gan và mật.
Kiểu chu trình: người → ngoại sinh → vật chủ trung gian → exo → người. Ví dụ, bệnh sán máng, xuất hiện dưới dạng ký sinh trùng trong mạch máu, còn được gọi là đỉa. Sán máng trưởng thành sống trong máu và trứng sán máng được bài tiết qua phân hoặc nước tiểu. Trứng sán máng rơi xuống nước và nở thành ấu trùng có lông chui vào trong ốc. Ấu trùng đuôi chui ra khỏi ốc và bơi trong nước, xâm nhập vào máu qua da người.
Loại chu kỳ: con người → vật chủ trung gian → con người. Ví dụ, vòng đời của bệnh giun chỉ bạch huyết ở người. Muỗi chứa ấu trùng dạng sợi truyền ấu trùng sang người khi bị cắn, và ấu trùng hệ bạch huyết phát triển thành giun chỉ trưởng thành và cư trú trong hệ thống bạch huyết của người. Giun cái trưởng thành sinh ra ấu trùng lưu hành trong máu và thường xuất hiện ở máu ngoại vi vào ban đêm. Ấu trùng truyền từ người sang người qua vật chủ trung gian là muỗi vằn.
Loại chu kỳ: Con người←→Con người Ví dụ, bệnh nấm candida ở âm đạo được truyền từ người này sang người khác khi quan hệ tình dục và bệnh ghẻ có thể lây lan.
Như vậy ký sinh trùng ở người có nhiều phương thức sinh sản và nhiều vòng đời khác nhau và phức tạp, nhưng các loại ký sinh trùng khác nhau thường có tuổi thọ khác nhau. Trên thực tế, một số loại bệnh ký sinh trùng sẽ tự biến mất trừ khi chúng bị tái nhiễm. Giữ gìn vệ sinh cá nhân, đảm bảo ăn uống an toàn, giữ môi trường trong lành và sạch sẽ là một cách để bảo vệ bạn khỏi sự xâm nhập của ký sinh trùng.
