Một số loại ký sinh trùng gây bệnh thường gặp ở người như: giun đũa, giun tóc, giun móc, sán lợn, sán lá gan, sán dây… chúng có thể xâm nhập vào người thông qua những con đường tiếp xúc như đất, vật nuôi, hay ăn thực phẩm… khi mắc bệnh có thể gây tác hại cơ thể, nếu bị nặng thậm chí là tử vong.
1. Thế nào là nhiễm ký sinh trùng?
Ký sinh trùng là một loại sinh vật sống ký sinh trên trên cơ thể vật chủ là người hoặc vật nuôi. Chúng có thường có 3 loại ký sinh trùng chính gây bệnh ở người là giun sán và ngoại ký sinh như: vi nấm, các động vật chân khớp như ghẻ, bọ chét, ve, chấy rận, và một loại khác là động vật đơn bào nguyên sinh.
Động vật nguyên sinh được gọi là sinh vật đơn bào. Có một số loài khi sống trong cơ thể người sẽ có thể tăng nhanh số lượng và nhân lên và gây nhiễm trùng nặng, ví dụ như sinh vật gây bệnh sốt rét (Plasmodium); gây viêm màng não (amip Naegleria fowleri); gây bệnh kiết lị (amip Entamoeba histolytica)…
Giun sán là một loại sinh vật đa bào và có thể chia thành giun sán dẹp (gồm sán dây và sán lá); ngoài ra còn có giun hình ống. Giun sán không có cơ chế nhân lên trong cơ thể người nhưng có thể tăng số lượng thông qua quá trình giun trưởng thành đẻ trứng và tiếp tục giải phóng ấu trùng để gây bệnh cho vật chủ. Những loài giun sán phổ biến như sau:
- Các loại giun hình ống: giun móc, giun đũa, giun tóc, giun lươn, giun kim…
- Sán dải gồm: sán dải cá (Paragonimus); sán lá gan lớn(Fasciola gigantica); sán lá gan nhỏ(Clonorchis sinensis); sán lá ruột lớn (Fasciolopsis buski).
Ký sinh trùng có thể thông qua nhiều con đường khác nhau mà xâm nhập vào cơ thể người. Giun sán và động vật đơn bào có thể lây qua nguồn thức ăn, nước ô nhiễm, đất và máu, chất thải, ngoài ra có một số có thể lây qua đường tình dục hoặc qua các vật mang mầm bệnh như: muỗi (mang ký sinh trùng sốt rét. Một số có thể lây từ vật sang người như giun đũa chó (Toxocara canis); giun đũa mèo (Toxocara cati); giun móc chó mèo…
Việt nam là nước nằm trong nhóm có tỷ lệ nhiễm ký sinh trùng cao. Bệnh nhiễm ký sinh trùng do giun sán và động vật đơn bào gây ra với tỷ lệ mắc và tử vong là đáng kể.
2. Nguy hiểm do ký sinh trùng gây ra
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời thì việc nhiễm ký sinh trùng có thể để lại những hậu quả khôn lường. Tùy vào vị trí ký sinh cũng như từng loại mà chúng sẽ có nhiều biến chứng khác nhau. Biến chứng nhẹ như suy dinh dưỡng, thiếu máu, chậm lớn, chóng mặt, hoa mắt, tiêu chảy, mẩn ngứa, sốt ho
Một số biến chứng khác nặng như:
- Khi đi vào nội tạng, ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, thận, phổi, tắc ruột, tắc mật, viêm loét đường tiêu hóa, sỏi mật, áp xe gan, viêm đường mật, áp xe phổi, u gan, hay tràn dịch màng phổi… và nếu không kịp thời phát hiện có thể tử vong. Sán lá gan Opisthorchis viverrini nếu ký sinh ở đường mật thì có thể gây ra ung thư đường mật.
- Ký sinh trùng khi xâm nhập vào mắt có thể gây hạn chế thị lực, sẹo mắt, thậm chí là mù lòa.
- Ký sinh trùng khi xâm nhập vào não có thể gây đau đầu dữ dội, chèn ép dây thần kinh, co giật, động kinh, nói ngọng, liệt, mù mắt, hôn mê sâu và tỷ lệ tử vong rất cao. Ngoài ra, bệnh ký sinh trùng ở người bị suy giảm miễn dịch hay người già thường diễn ra nặng hơn và nguy hiểm hơn.
3. Triệu chứng nhận biết khi cơ thể bị nhiễm ký sinh trùng
Một số triệu chứng phổ biến do ký sinh trùng gây ra như sau:
- Dị ứng da như phát ban, nổi đỏ, nổi mề đay
- Cảm giác bị ngứa ngáy và khó chịu bên ngoài da
- Đau bụng khá giống với đau dạ dày
- Tiêu chảy hoặc táo bón
- Ăn khó tiêu và đầy hơi
- Nôn ói
- Giảm cân không có chủ ý, hoặc chán ăn và ăn nhiều nhưng vẫn tụt cân
- Mệt mỏi và xanh xao
- Thần kinh bị ảnh hưởng như kém tập trung, lo lắng, căng thẳng, trí nhớ kém
- Có thể làm mờ mắt dần dần
- Đau đầu
- Sốt kéo dài và co giật
- Ngứa ngáy ở phần hậu môn.
Ngoài ra còn có một số triệu chứng ở trẻ em như: quấy khóc ban đêm, chán ăn, suy dinh dưỡng, đầy bụng, ngứa vùng hậu môn, và chậm lớn, còi cọc.
Bệnh ký sinh trùng cần phải đến các trung tâm y tế để được bác sĩ xét nghiệm và có phác đồ điều trị thích hợp,, không nên tự ý điều trị tại nhà.
4. Một số cách phòng tránh nhiễm ký sinh trùng
Có thể phòng tránh bệnh ký sinh trùng thông qua sinh hoạt hằng ngày và thói quen ăn uống như sau:
- Bảo đảm môi trường sống sạch sẽ.
- Sử dụng nguyên liệu nấu ăn và nguồn nước an toàn vệ sinh. Cần nấu chín các loại thực phẩm khi chế biến và không nên ăn các loại đồ sống như: thịt tái sống, tiết canh, các loại hải sản như gỏi cá… đồng thời bảo quản thực phẩm đúng cách để tránh ruồi gián bâu vào thức ăn.
- Vệ sinh cá nhân đúng cách, rửa tay kỹ bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc sau khi tiếp xúc với đất, cát, và không trực tiếp đưa tay dụi mắt khi tay bẩn.
- Cần chú ý đến các loại thú cưng, vật nuôi. Cần có biện pháp phòng ngừa nhiễm bệnh bằng cách tắm rửa và vệ sinh sạch sẽ cho chúng. Ngoài ra cần xử lý các loại chất thải của chúng phù hợp để tránh trường hợp ô nhiễm cũng như phát tán bệnh.
- Không đi chân trần tiếp xúc với đất ở khu vực ô nhiễm hay có ký sinh trùng.
- Phòng chống bệnh sốt rét bằng các loại thuốc xua đuổi côn trùng, xử lý nguồn nước ứ đọng, màn, rèm, điều hòa trong nhà…
- Tẩy giun định kỳ 6 tháng một lần và xét nghiệm ký sinh trùng máu định kỳ hay kiểm tra sức khỏe khi có dấu hiệu nhiễm ký sinh trùng.
Trên đây là một số thông tin liên quan đến ký sinh trùng. Cũng như một số phương pháp phòng tránh nhiễm ký sinh trùng hiện nay vô cùng hiệu quả. Hi vọng những thông tin này có thể giúp ích được cho bạn cũng như mọi người xung quanh bạn nhé
