Ký sinh trùng là sinh vật sống nhờ vào sinh vật khác (con người, động vật, thực vật…) để tồn tại. Sinh vật bị ký sinh gọi là vật chủ. Ký sinh trùng chiếm dinh dưỡng và cư trú trong hoặc trên cơ thể vật chủ để sinh sản, phát triển.
Khác với động vật ăn thịt, ký sinh trùng thường nhỏ hơn rất nhiều so với vật chủ nhưng sinh sản rất nhanh. Chúng hiếm khi giết chết vật chủ, song có thể gây bệnh hoặc lây truyền dịch bệnh nghiêm trọng.
- Ký sinh bắt buộc: Loại ký sinh trùng không thể tách rời vật chủ (giun đũa, giun móc, giun tóc…).
- Ký sinh tạm thời: Chỉ ký sinh khi cần hút máu, như muỗi, ve.
- Nội ký sinh: Sống bên trong cơ thể (sán dây, sán lá gan…).
- Ngoại ký sinh: Bám ngoài da hoặc hút máu qua da (rận, chí…).
Các loại ký sinh trùng ký sinh trên cơ thể người
Hiện nay có 3 nhóm chính: sinh vật đơn bào, giun sán và ngoại ký sinh.
- Sinh vật đơn bào: Gây nhiễm trùng nặng, có thể dẫn đến tử vong.
- Amip gây viêm màng não: Sống trong môi trường nước bẩn, xâm nhập qua đường mũi, phá hủy mô não.
- Trùng roi âm đạo: Gây bệnh lây truyền qua đường tình dục, gây ngứa rát và kích ứng vùng kín.
- Blastocystis: Gây rối loạn tiêu hóa, đau bụng, buồn nôn, lây qua đường phân – miệng.
- Giun sán: Là sinh vật đa bào, phát triển qua chu trình tự nhiễm.
- Giun đũa: Sống trong ruột non, gây tắc ruột, suy dinh dưỡng.
- Giun móc: Hút máu, gây thiếu sắt và thiếu máu.
- Giun tóc: Gây tiêu chảy, thiếu protein, thiếu máu.
- Ngoại ký sinh: Rệp, chí, rận gây ngứa, viêm da và nhiễm trùng phụ.
Vòng đời của ký sinh trùng
- Người → ngoại giới: Trứng theo phân ra ngoài, phát triển thành ấu trùng, lây qua nước hoặc thực phẩm.
- Người → ngoại giới → vật chủ trung gian → người: Ấu trùng qua ốc, cá rồi vào cơ thể người (gây sán lá gan).
- Người → vật chủ trung gian → người: Giun chỉ gây bệnh chân voi, làm biến dạng chi.
- Người → người: Truyền trực tiếp qua đường tình dục (trùng roi âm đạo).
Dấu hiệu và triệu chứng nhiễm ký sinh trùng
- Viêm nhiễm tại chỗ.
- Ngộ độc do chất thải của ký sinh trùng.
- Thiếu máu, suy dinh dưỡng, mệt mỏi.
- Dị ứng, nổi mẩn, hen suyễn, tăng bạch cầu ái toan.
Khi xuất hiện các triệu chứng trên, cần thăm khám và xét nghiệm ký sinh trùng sớm để điều trị kịp thời.
Nhiễm ký sinh trùng có nguy hiểm không?
Nếu không phát hiện sớm, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:
- Viêm loét tiêu hóa, tắc mật, u gan, sỏi mật.
- Ký sinh trùng ở mắt gây sẹo, giảm thị lực, mù lòa.
- Ký sinh trùng ở não gây co giật, động kinh, hôn mê.
Các phương pháp kiểm tra ký sinh trùng ở người
- Xét nghiệm phân: Tìm trứng hoặc ấu trùng dưới kính hiển vi.
- Xét nghiệm máu: Tìm kháng thể hoặc kháng nguyên ký sinh trùng.
- Xét nghiệm da, tóc, dịch tiết: Dành cho ký sinh trùng ngoài da hoặc vi nấm.
- Nội soi: Quan sát ký sinh trùng trong đường tiêu hóa.
- Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, X-quang, MRI, CT để phát hiện tổn thương nội tạng.
Cách điều trị khi nhiễm ký sinh trùng
- Metronidazole: Diệt amip, trùng roi, nhiễm trùng âm đạo.
- Ivermectin: Trị giun sán, ghẻ, ký sinh ngoài da.
- Praziquantel: Diệt sán dây, sán lá gan.
- Pyrimethamine: Điều trị toxoplasmosis (ký sinh trùng mèo).
- Benzimidazole: Trị giun đũa, giun kim, giun mỏ, giun lươn.
Cách phòng chống ký sinh trùng ở người
- Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay sạch trước khi ăn.
- Ăn chín, uống sôi.
- Tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần.
- Duy trì quan hệ tình dục an toàn.
- Dùng nguồn nước sạch, tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm.
Nơi khám và điều trị ký sinh trùng
Ký sinh trùng nếu không điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nguy hiểm. Người bệnh nên khám tại cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Phòng khám Galant Clinic là địa chỉ uy tín, trang bị máy móc hiện đại và đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, mang đến dịch vụ xét nghiệm và điều trị ký sinh trùng hiệu quả, an toàn.
Các câu hỏi liên quan đến ký sinh trùng
Ký sinh trùng có chữa được không?
Có. Nếu phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ, bệnh có thể khỏi hoàn toàn. Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để tránh tái nhiễm.
Những biến chứng nghiêm trọng khi nhiễm ký sinh trùng
- Sán dây Taenia: Gây đau bụng, mệt mỏi, rối loạn thần kinh.
- Sán lá gan nhỏ: Gây tắc mật, sỏi mật, viêm gan, nguy cơ ung thư đường mật.
- Sán lá phổi: Gây tràn dịch màng phổi, nguy hiểm đến tính mạng.
Ký sinh trùng có lây từ người sang người không?
Có. Một số chủng như Trichomonas có thể lây truyền qua đường tình dục. Do đó, cần có biện pháp phòng ngừa và điều trị đồng thời cho cả hai giới.
Hiểu rõ về ký sinh trùng giúp bạn chủ động phòng bệnh, phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Nếu nghi ngờ nhiễm, hãy đến Galant Clinic để được xét nghiệm và tư vấn chuyên sâu.
