Tinh trùng dị dạng là tình trạng một số tinh trùng có trong tinh dịch của nam giới bị thay đổi cấu trúc và hình thái so với bình thường, là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến vô sinh ở nam giới. Một số nghiên cứu đã tìm ra rất nhiều dạng hình thái của tinh trùng và sự ảnh hưởng của những dạng thay đổi hình thái đó đến sức khỏe sinh sản của nam giới. Vì vậy, khi có bất cứ dấu hiệu nào bất thường cần đến ngay cơ sở y tế để điều trị tinh trùng dị dạng sớm nhất có thể.
1. Tinh trùng dị dạng là gì?
Tinh trùng dị dạng là tinh trùng có những thay đổi về cấu trúc cũng như kích thước, có thể tồn tại cùng lúc với những tinh trùng có hình cấu trúc bình thường trong tinh dịch của người nam giới. Nếu số lượng tinh trùng dị dạng trong tinh dịch nhiều hơn số lượng tinh trùng bình thường thì nguy cơ vô sinh hiếm muộn xảy ra ở nam giới là rất cao.
Một số nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tinh trùng dị dạng có thể kể đến như sau:
- Độ tuổi: theo một số nghiên cứu trên thế giới thì ở những người nam giới trong độ tuổi từ 40 trở lên thì cơ thể sẽ xuất hiện sự suy giảm hormone Testosterone gây xuất tinh sớm và giảm chất lượng, số lượng tinh trùng trong giai đoạn này.
- Sự oxy hóa: đây là một trong những nguyên nhân chính làm tinh trùng bất thường so với hình dạng ban đầu của nó, được giải thích là do quá trình những gốc tự do bị mất điện tử đã tấn công vào những tinh trùng chưa trưởng thành khiến cấu trúc của nó bị biến đổi, dẫn đến dị dạng tinh trùng.
- Chế độ dinh dưỡng: đối với đa số nam giới thường hay có xu hướng sử dụng những loại thực phẩm có chứa nhiều kẽm, selen… gây ảnh hưởng đến sản xuất và nuôi dưỡng tinh trùng, lúc này cơ thể sẽ tiết ra Gonadotropin làm suy giảm sức khỏe tình dục của nam giới khiến cho chất lượng tinh trùng bị giảm đi, dẫn đến dị dạng tinh trùng.
- Chất kích thích: thuốc lá, bia rượu, đồ uống có cồn cũng là những nguyên nhân khiến số lượng và chất lượng tinh trùng bị suy giảm.
- Ô nhiễm môi trường: tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm bởi những chất thải công nghiệp, hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, diệt côn trùng… cũng làm giảm số lượng tinh trùng bình thường và tăng lên số lượng tinh trùng bất thường, gây nên thụ tinh khó, thậm chí có thể gây nên hậu quả dị tật bẩm sinh ở trẻ sơ sinh.
- Bệnh lý: khi nam giới mắc phải một số bệnh lý như nhiễm trùng tiết niệu, tổn thương tinh hoàn, giãn tĩnh mạch, tắc ống dẫn tinh…
- Môi trường sinh sống, làm việc: khi làm việc trong môi trường có nhiệt độ quá cao hoặc có nhiều bức xạ, ion hóa, từ trường… thì khả năng giảm sản sinh tinh trùng cũng như số lượng tinh trùng có hình dạng bất thường cũng tăng lên đáng kể.
- Một số nguyên nhân khác: sử dụng điện thoại nhiều, để vùng bìu và cơ quan sinh dục tiếp xúc với sóng điện từ, điện thoại quá nhiều…
2. Các dạng hình thái của tinh trùng
Tinh trùng dị dạng là tình trạng xảy ra khá phổ biến ở nam giới, tuy nhiên tùy theo số lượng nhiều hay ít mà nó sẽ dẫn đến tình trạng vô sinh hay không. Nếu nam giới có tổn tại tinh trùng dị dạng nhưng bên cạnh đó, số lượng tinh trùng bình thường vẫn còn đủ lớn để hoạt động thì nguy cơ vô sinh ở người nam đó là rất thấp. Vì vậy, để chẩn đoán một cách chính xác nhất thì cần thực hiện quan sát mẫu tinh dịch có nhuộm màu dưới kính hiển vi để khảo sát một số yếu tố quan trọng như kích thước, hình dáng và đặc điểm tinh trùng.
Các dạng hình thái của tinh trùng thường quan sát được dưới kính hiển vi bao gồm:
- Tinh trùng bình thường: đầu hình bầu dục, thân thằng và nguyên vẹn, đuôi dạng đơn và thẳng;
- Tinh trùng đầu bất thường: đầu có kích thước rất lớn hoặc rất nhỏ, có khi không có đầu, rất ít Acrosome;
- Tinh trùng đuôi bất thường: đuôi có kích thước ngắn, đuôi dạng kép hoặc nhiều hơn, có thể là ba hoặc bốn đuổi, xuất hiện những hạt nhỏ tế bào sau đuôi;
- Tinh trùng dạng tế bào mầm và chưa trưởng thành.
3. Điều trị tinh trùng dị dạng
Để điều trị tinh trùng dị dạng thì người bệnh sẽ được thăm khám, thực hiện những xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết, quan trọng nhất là xét nghiệm tinh dịch đồ. Một số xét nghiệm cận lâm sàng khác có thể được thực hiện để tìm chính xác nguyên nhân gây bệnh đó là siêu âm tinh hoàn, phân tích gen, siêu âm tuyến tiền liệt, xét nghiệm 10 thông số nước tiểu sau khi cho bệnh nhân xuất tinh, định lượng một số loại hormone trong cơ thể… Các phương pháp điều trị tinh trùng dị dạng có thể được áp dụng sau khi tìm ra nguyên nhân gây bệnh đó là:
- Dùng thuốc kháng sinh để điều trị nếu nguyên nhân do những bệnh lý viêm nhiễm nam khoa gây ra;
- Sử dụng liệu pháp hormone và một số loại thuốc nội tiết tố;
- Nếu bệnh nhân bị giãn tĩnh mạch tinh hoàn, tắc ống dẫn tinh thì có thể cân nhắc để phẫu thuật;
- Thay đổi lối sống: luyện tập thể dục thể thao đều đặn mỗi ngày, không sử dụng những thực phẩm đồ uống có chứa chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, không nên thức khuya, không quan hệ tình dục quá nhiều;
- Về chế độ dinh dưỡng, bệnh nhân nên được bổ sung nhiều rau và trái cây tươi, đặc biệt là những loại thực phẩm có tác dụng ngăn ngừa quá trình oxy hóa như cam, chanh, xoài.
Một số biện pháp có thể được áp dụng để tăng tỷ lệ thụ thai thành công như:
- Bơm tinh trùng vào buồng tử cung IUI: đây là phương pháp có thể làm giảm đi những tác động của môi trường âm đạo lên chất lượng tinh trùng và khiến cho cơ hội gặp nhau giữa tinh trùng và trứng dễ dàng hơn, thường dùng trong những trường hợp tinh trùng dị dạng mức độ nhẹ.
- Thụ tinh trong ống nghiệm IVF: tinh trùng và trứng được kết hợp với nhau trong môi trường ống nghiệm, sau đó tạo thành phôi và chuyển vào tử cung của người phụ nữ để thụ thai.
- Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng ICSI: phương pháp này tương tự như IVF nhưng có sự cải thiện hơn, đó là số lượng tinh trùng sẽ được chọn lọc và sau đó mới tiêm vào bào tương của trứng.
4. Kết luận
Các dạng hình thái của tinh trùng rất đa dạng, có thể bình thường, bất thường ở đầu hoặc bất thường ở đuôi…, vì vậy nên khi nam giới có bất cứ biểu hiện nào nghi ngờ vô sinh thì nên đến những cơ sở y tế uy tín để được làm xét nghiệm đánh giá, từ đó xác định nguyên nhân tinh trùng dị dạng và được tư vấn phương pháp điều trị tinh trùng dị dạng hiệu quả nhất.
